24.04.2013

Եղեռն վերապրած Քեսապցի Գալիլիա Մանճիկյանը՝ Գալիլ նանան, հոգին ավանդեց 104 տարեկանում: Իսկ 1915թ-ին նա ընդամենը 7 ամյա աղջնակ էր: Մինչև կյանքի վերջը նա սերունդներին պատմեց այդ օրերի անցուդարձի մասին:

Մուսա լեռան դիմաց, ծովային հարևանությամբ գտնվող Քեսապ հայաբնակ գավառը գաղթօջախ չէ: Ասում են այստեղ հայերն ապրում են Տիգրան Մեծի ժամանակներից : Հայոց մեծ եղեռնից շատ առաջ էլ այստեղ բնակվում էին հայեր: 1915թ-ին Կիլիկյան Հայաստանի այս հողակտորից էլ հայերը տարհանվում են:

1915թ-ին Քեսապից դուրս եկած 8000 հայերից փրկվել ու վերադարձել են մոտ 1500-2000-ը միայն: Տիկին Գալիլիա Մանճիկյան-Յարալյանը նրանցից մեկն էր:

Երբ մենք հանդիպեցինք նրան, արդեն 103 տարեկան էր: 104 տարեկանում նա ավանդեց հոգին, մինչ այդ ավանդելով սերունդներին 7-ամյա աղջնակի հիշողությունները եղեռնից:

Նա ծնվել է Գարատուրանում, (Քեսապ ավանի ծովափնյա գյուղ) 1908թ-ին, Մովսես և Եղիսաբեթ Յարալյանների ընտանիքում: 1915թ-ին, մյուսների հետ նրա ընտանիքն էլ բռնում է գաղթի ճանապարհը. hասնում են Համա, Հոմս, Դամասկոս, որտեղից քշվում են փոքր Սայիտ և շրջակա գյուղերում մուրացկանություն անելով ապրում են առաջին տարին, սակայն հայրը մահանում է: Մայրը՝ 4 դուստրերի և որդու հետ, չարչարվելով ու թափառելով, հասնում են Երուսաղեմ: Այստեղ 1918թ-ին նրանց ձեռքերի վրա ուխտավորի նշան են դնում, որպեսզի իբրև ուխտի գնացածներ կարողանան վերադառնալ: Եվ միայն 1920թ-ին, 5 տարի թափառական լինելուց հետո, վերադառնում են Դամասկոսով' Հալեպ, ապա Անտիոք և Հասնում են Քեսապ՝ Գարատուրան գյուղ, Յարալյան թաղ:

«Գյուղ չմնաց, որ մեզ չտարան, տեսակ-տեսակ գյուղեր: Մեր ընտանիքը բազմանդամ էր, մյուս մարդկանց հետ մեզ էլ տեղ տվեցին մի գյուղում, ողորմած հոգի հայրիկս այնտեղ մահացավ: Չորս քույր և մեկ եղբայր էինք, մայրիկս էլ էր մեզ հետ, հետո էլի գյուղերում շրջեցինք, մինչև հասանք Երուսաղեմ: Այստեղ մեզ հաց տվեցին, ուրախացանք: Ասացին, որ ձեռքիս վրա դաջվածք պիտի անեն, բացեցի ձեռքս, ասեղներով, ներկով դաջվածք արեցին: Հարցրեցին, թե որ տարեթիվն եմ ուզում դաջել, ասացի, որ իմ խելքի բանը չէ, որն ուզում եք: Ուխտավորի խաչանշանի կողքին դաջեցին՝ 1918թ.: Հետո գումար ունեցողները նավերով գնացին, մենք՝ մի քանի ընտանիքի հետ միասին, գյուղ առ գյուղ ընկած գնում էինք, տրակտորով հասանք Անտիոք: Այնտեղից ոտքով Քեսապ հասանք: Քեսապից իջանք Գարատուրան, տեսանք տները քարուքանդ էին եղած, մենք անոթի էինք, ծարավ, տանջահար»:-Պատմում էր Գալիլ նանան:

1927թ-ին նա ամուսնանում է Մինաս Մանճիկյանի հետ, ունենում յոթ զավակ: Նա իրեն երջանիկ է համարում, որ այդքանից հետո, իրենց ընտանիքը կարողացավ վերադառնալ հայրենիք, մինչդեռ Արևմտյան Հայաստանում, շատերն իրենց հարազատների հետ կորցրեցին հայրենի հողը և ովքեր փրկվեցին' ուրիշ երկրներում հաստատվեցին: Պատմում է, որ Արևմտյան Հայաստանի իրադարձությունների, կոտորածների մասին, Դեյր Զորի զոհերի և այլ շատ դաժան մանրամասների մասին իմացել է վերադառնալուց հետո: Գալիլ նանան կատակով ասում էր, որ ինքը «երջանիկների» խմբում էր, եթե կարելի էր այդպես ասել, նրանց աչքի առաջ մարդ չեն սպանել, չարչարանքներից էին մարդիկ մահանում: Իսկ Դեյր Զորի խմբից այդպես էլ լուրեր չեղան:

1915թ-ի դեպքերը Գալիլ նանայի հիշողությունից չջնջվեցին ճիշտ այնպես, ինչպես իր դաստակից չջնջվեց փրկարար դաջվածքը: Նրա սրտում ու դաստակի դաջվածքում ամփոփված հիշողություններն ու հույզերն էլ նա ավանդեց սերունդներին:

Հ.Գ. Այս պատմության մասին տեսանութը տես այստեղ:

Նանե Բագրատունի

Աղբյուր` LADYNEWS.am

Դիտվել է 8117 անգամ

22.07.2025
Ուկրաինացի OnlyFans մոդել Մարիա Կովալչուկը, որին մարտին հաշմված գտել էին Դուբայում ճանապարհի եզրին, առաջին անգամ խոսել է իր հետ կատարվածի մասին: 

21.06.2025
Նոր մանրամասներեն շարունակում են ի հայտ գալ 61-ամյա Ջեֆ Բեզոսի և 55-ամյա Լորեն Սանչեսի առաջիկա շքեղ հարսանիքից։

29.05.2025
Նախկին ամուսիններն ամուսնալուծվել են 20 տարի առաջ, բայց դերասանը դեռ պատրաստ է օգնության հասնել նախկին կնոջը։

16.05.2025
Lրատվամիջոցները հայտնել են, որ աղջիկը հնարավորինս անաղմուկ վերադարձել է տուն՝ Լվով։

08.05.2025
Ավրորա Կիբան իր հետևորդների հետ կիսվեց իր կյանքում տեղի ունեցած փոփոխությունների մասին լավ լուրով։ Սակայն շնորհավորանքի փոխարեն ուսանողուհուն մեղադրում են փառքի հետևից ընկնելու մեջ։

25.04.2025
Ապրիլի 25-ին «Հոլիվուդի կնքահայր» Ալ Պաչինոն նշում է իր 85-ամյակը։ Բնական հմայքն ու ձգողակականությունը նրան դարձրին ոչ միայն հայտնի դերասան, այլև հանրահայտ սրտակեր։