25.12.2025

Ամանորի նախօրերին մարդն ակամայից մի փոքր մանկանում է, մտովի շրջում անցյալի էջերով, հիշողության դարակներից հանում անուշ ու բարի օրերը, լռելայն զրուցում հարազատ դեմքերի հետ, մեկիկ–մեկիկ մտաբերում մանկության տարիների երազանքները և մեծ հավատով դիմավորում Նոր տարին՝ անկատար իղձերի կատարման հույսով ու հաստատակամությամբ։

Ներկայացվող պատմությունը, որը հեղինակել է գերմանաբնակ մեր հայրենակից, միջազգայնագետ Լիլիթ Ավայանը, հենց այդ մանկական կապույտ օրերի, երազանքների, անհագ սիրո մասին է։

Մանկան սիրտ

-Լուկաս, արի էստեղ մի հատ։

-Հեսա գալիս եմ, մամա,-պատատխանեց Լուկասը։

-Հենց հիմա՝ արի՛,-բացականչեցի պայթյունավտանգ զայրույթով։

Լուկասը հայտնվեց։

-Դու որ հացդ կերել ես, ափսեդ ո՞վ պիտի հավաքի։

- Ես, մամա։

-Բա քանի՞ անգամ պետք է քեզ ասեմ, որ հավաքես, չէ՞ որ դու արդեն մեծ ես։

«Չէ՞ որ դու արդեն մեծ ես…»։

Օդի մեջ իմ իսկ շպրտած բառերը մի պահ կտրեցին զայրույթիս թելը։ Սկսեցի խորհել. իսկ տեսնես ե՞րբ ենք դադարում մանուկ լինել։

Հանկարծ հնչեց տան դռան զանգը. կիրակի էր։ Ո՞վ կհանդգներ այս երկրում սուրբ համարվող նման օրով առավոտ կանուխ, առանց կանխավ տեղեկացնելու, անհանգստացնել որևէ մեկին…

Անհամբեր Լուկասն անմիջապես վազեց դուռը բացելու. «Մամա, պապիկն է՜»։

Պապիկի ձայնը չէր լսվում, ոչ էլ պապիկն էր երևում, բայց Լուկասի դեմքը փայլում էր։ Երբ ճաշի սեղանը դժգոհությամբ լքեցի ու հասա միջանցք, տեսա մի թիզ Լուկասին, մութքի դուռը լայն բացած պահած, ու բացի Լուկասից դռան դիմաց երեք մեծ տոպրակ։

Ինչպես հնարավոր էր չճանաչել պապիկի քրտնաջան համեղությամբ լեցուն հայտնի տոպրակները։ Տան պատի ետևում թաքնված պապիկը հայտնվեց աղվեսագող ժպիտը դեմքին։ Անակնկալն ավելի քան հաջողվել էր։

Առաջին բարև-համբույրին հաջորդեց կախարդական տուփի նմանվող տոպրակների պարունակության ուսումնասիրումն ու համտեսումը։ Ամեն անգամ պապիկին հրաժեշտ տալիս բաց ենք թողնում նրան մեր գրկից և վայ-վույ հնչեցնելով գրկում մեր կլորացած փորերում կուտակված հավելյալ կիլոգրամները։

Այս անգամ էլ պապիկն իր հետ բերել էր իր սեփական ձերքերով թխած գաթան, փախլավան և ռուլետը՝ ծիրանի ու ելակի ջեմերով, պանիր, իր պատրաստած տնական բաստուրման, իր դրած թթուն, դստեր ամենասիրելի շոկոլադները, միրգ և գինի։

Տոպրակները սկսեց դատարկել անհամբեր ու վարպետացած շտապողականությամբ, միևնույն ժամանակ ամենայն մանրամասնությամբ պատմելով այդ ամենը պատրաստելու, արտադրելու և գնելու բոլոր գործընթացները։ Բարիքները հերթով շարեց մեր խոհանոցի սեղանի լայն մակերեսին, դարակի միջից հապճեպորեն գտավ մի կիսասուր դանակ ու սկսեց ամեն բարիքից մի քանի կտոր կտրել և համեղ պատառները իր իսկ մատներով մեր բերանը դնել։

Իր սիրելիներին կերակրելը պապիկի համար ամենայն հաճույք է՝ գերագույն հաճույքն է։ Իսկ Լուկասի ամենասիրելի զբաղմունքը համեղ ուտելն է. պատկերացնու՞մ եք դա ինչպիսի՜ միություն է՝ անքակտելի, հավիտենական։

- Լուկաս Սևան, դու ու՞մ բալեն ես։

- Քո, պապիկ։

- Դու հայ ե՞ս, թե՞ գերմանացի։

- Ես հայ եմ, պապի՚կ։

Ինչպես կարող էր Լուկասը հակառակվել պապիկին…

Պապիկն ու Լուկասը գզվռտվում էին բազմոցի վրա. պապիկը գողանում և ուտում էր Լուկասի բուկիկը, փորիկը, թոռնիկն էլ հրճվանքից ցնծում էր, այնքան ծիծաղում, որ շունչը կտրվում էր, երբ պապիկը շան քոթոթի վնգստոց էր հանում և ուզում քսմսվել Լուկասին։

- Մամա՛, պապիկի հետ հիմարությիւններ ենք անում…

«… Պապիկի հետ հիմարություններ ենք անում» ակամա մտքումս կրկնեցի Լուկասի բառերը։ Իսկ ես ե՞րբ եմ դադարել նման «հիմարություններ» անել…։

- Հա, Լուկաս ջան, մի լա՜վ զավզակություն եք անում,- պատասխանեցի ես։

- Մամա, դա ի՞նչ է։

Դե արի ու բացատրի գերմանահայ մանուկին, թե ինչ է զավզակությունը։ Փորձեցի։ Ակամա հիշեցի, թե ինչպես էր հայրս ինձ ու եղբորս հետ «գզվռտվում» նույն իսկ սցենարով։ Հիշեցի, թե որքա՜ ն էինք հրճվում եղբայրս ու ես շան քոթոթ խաղալիս, այնպես, որ մեր շնչառությունն արագանում էր, իսկ լիառատ ծիծաղի զրնգոցն արդեն խանգարում էր խոհանոցում ճաշ եփող մեր մայրիկինը։

Մանկության լեզուն նույնն է։

Հանկարծ հիշեցի այդ նույն իսկ օրվա առավոտյան զայրանալս և Լուկասի կիսավախ հոգոցը։ Անխուսափելի էր պապիկի հետ նրա հրճվելը չհամեմատել իմ զայրույթով նրան կոտրելու հետ։ Մտածեցի, թե որքան քիչ բան է պահանջվում երեխաներին հսկայական խինդ պարգևելու համար՝ ընդամենը պարզամիտ զավզակություն։

Վերջերս, երբ հայելու մեջ նայում եմ ինքս ինձ, հայացքս կանգնում է հոնքերիս մեջտեղում արդեն իր տեղն արած մտահոգության կնճռի վրա. այն ապշեցնող կերպով գրեթե չի տարբերվում մորս դեմքի նույն տեղի կնճռից։ Մի պահ սթափվեցի այն մտքից, որ երևի արդեն դադարել եմ մանուկ լինել։ Երևի իսկապես ադեն մեծացել եմ։

Հիշում եմ մի օր, երբ վեց տարեկան էի, Ավանի մեր բնակարանի հյուրասենյակի թախտին նստած խաղում էի ու զուգահեռ դիտարկում, թե ինչպես է մայրս հատակը ավլում։ Նայում էի նրան ու մտածում, թե որքան ծեր է նա. այնքան մեծ էր ինձ թվում։ Մայրս այդ ժամանակ երեսուն տարեկան էր…

Այժմ քսան տարեկան հոգիս հայելում դրոշմել է քառասուն տարեկան ես-իս խորհրդանշական մորական ծերության կնճիռը։

Պապիկի այցելության առաջին օրը՝ գերմանական սովորական սուրբ ու անմռունչ կիրակին, վերածվեց հայկական անմոռանալի խրախճանքի՝ համեմված աղմկոտ ու համեղ թոհուբոհով։ Պապիկն արդեն լավ չի լսում, բայց լսողական ապարատը հետը չի բերել․ ասաց, թե մոռացել է, բայց չգիտեմ ինչու, չեմ հավատում, որ ուղղակի մոռացել է։ Ասում է, թե այնքան էլ վատ չի լսում։

- Հա ՜յր, սուրճդ պատրաստ է, արի խմի՛, որ չսառի,- կանչեցի ես։

- Ա՛յ Լիլ ջան, էդ սուրճը չեղա՞վ դեռ,- մի վայրկյան անց հնչում է պապիկի բողոքը։

- Հայրի՜կ, ասում եմ, սուրճդ արդեն պատրաստ է, արի խմի՛,-ձայնս երեք անգամ ավելի բարձրացրեցի։

- Ի՞նչ ես վրաս գոռում, ես հո քյառ չեմ,- քահ–քահ ծիծաղելով պատասխանեց պապիկը։

- Հա, հայր ջան, իհարկե քյառ չես…

Երբ երկուշաբթին եկավ, աշխատանքի գնալու ժամանակն էր, իսկ Լուկասը պետք է դպրոց գնար։ Պապիկին ասացի, որ աշխատանքից հետո գնալու եմ մթերք գնելու և խնդրեցի, որ նա Լուկասին երկարօրյայից տուն բերի։

Գրասենյակի աշխատանքային թոհուբոհի մեջ խորասուզված բաց էի թողել նրա հեռախոսազանգը. դեռ առավոտյան ժամը տասնմեկն էր։ Հետզանգի ժամանակ պապիկը գոհ- գոհ պատմեց, որ ինքն արդեն գնացել է խանութ և հերթով թվարկեց լավ գներով ու որակով հաջողեցրած գնումները։

-Վայ հայր, չասեցի՞ ես եմ գնալու խանութ։

- Ինչի ես չե՞մ կարա գնամ,- հնչեց նրա մշտական պատասխանը։

Երբ վրդովվում եմ, որ ուզում է խոհանոցում օգնել կամ ինձ համար մի բան գնել, ասում է․ «Ինչի ես չե՞մ կարա անեմ, հերդ եմ…»։

Պապիկն իր այցելությունների ժամանակ հաճախ է խոհանոցս իրենով անում և համեղ ճաշեր պատրաստում կամ խորոված անում (մսեղենն իկարկե պարտադիր է…)։

– Լիլ ջան, մի հատ աղը կտա՞ս։ Էս խոշոր աղ չունե՞ս։ Իսկ չորացրած ռեհան ունե՞ս։

- Հայր ջան, ես խոշոր աղ չունեմ, իսկ ռեհան կա, քո չորացրածից դեռ ունեմ։

-Ես քեզ համար խոշոր աղ կառնեմ։

- Ա՚յ հայր ջան պետք չի առնես, ես սա եմ օգտագործում։

-Յա՜, այ աղջի՛կ, հերդ եմ…

Պապիկը շատ է սիրում թոռների, զավակների, եղբայրների և ընկերների համար եփել–թափել, տանել-բերել, օգնել, նվիրել, մաքրել, նորոգել… Այս անգամ փնթփնթաց, որ մեքենաս շատ կեղտոտ է։ Ասացի, որ իմաստ չեմ տեսնում մաքրել, քանի որ կարճ ժամանակ անց նորից նույն խոզի բույնն է դառնում։ Նրա պատասխանն ինձ անխոս թողեց, ափշեցի թե որքան լավ է ինձ ըմբռնել։

- Բալես, ուղղակի քո ժամանակը չի հերիքում… Փոշեկուլ ունե՞ս, տուր ես մաքրեմ։

- Չէ, այ հայր, պետք չի մաքրես, չեմ ուզում։

Գնաց-եկավ մի ժամ հետո նորից պնդեց.

-Փոշեկուլ տուր ինձ։

-Հայր, չասացի՞ պետք չի, որ դու մաքրես։

-Չէ, իմ մեքենան եմ ուզում մաքրել, կեղտոտվել է։ Տե’ս, մեքենան արդեն կանգնացրել եմ մուտքի մոտ։

Եվ իրոք, հավատացի և փոշեկուլը միացրի… Որոշ ժամանակ անց հասկացա, որ խաբվել եմ նրա համոզիչ խոսքերով։ Դուրս եկա այն պահին, երբ վերջացնում էր մեքենաս մաքրելը։ Զայրացած անջատեցի փոշեկուլն ու ներս մտա տուն։ Հետևիցս կանչեց.

- Դե որ անջատեցիր, արի ինքդ էլ մեքենադ ավտոտնակ քշիր։

Տուն մտնելուն պես լայն ժպիտով ասաց․ «Լավ եմ չէ՞ արել»։

-Հեչ էլ լավ չես արել, խաբեցիր ինձ,- զայրացած պատասխանեցի ես,- դու՞ պետք է քո այդ տարիքում իմ մեքենան մաքրես։

-Տարիքիս ի՞նչ է եղել որ։ Լիլի ջան մարդ պիտի իրան պիտանի զգա, եթե էլ բան չկարողանա անել, ուրեմն մեռնելու ժամանակն եկել է։–Շատ գոհ էր ինքն իրենից, որ ինձ օգնել էր…

«Լիլի ջան, արի ես քեզ տանեմ… Լիլի ջան ես կառնեմ․․․ Լիլի ջան, ես կանեմ…»։

Իրարու օգնելու անվերջ կռվռտոցը մեր շփման կորիզն է, իսկ երբ օգնում է, անմիջապես նկատում եմ, թե ինչպես է սիրտը տեղն ընկնում։

«Պապի՜կ ինձ հետ կխաղա՞ս» կամ «Պապի՜կ ինձ ռուլետ կտա՞ս»․ ծղրտում է Լուկասը։

«Պապի՜կ, դու ինձ լսու՞մ ես…»։

Լուկասը դեռ չգիտի, թե ի՜նչ երանություն է պապիկի հետ գզվռտվելը, պապիկից պաղպաղակ ստանալը և պապիկի ծոցոնը քնելը։ Բա որ պապիկը Լուկասի համար բարի գիշեր է փորձում երգել․ երեխայի քունը ծիծաղի ալիքից լրիվ փախնում է։

Պապիկն այսօր կրկին մեկնեց իր տուն, քեֆ- ուրախությունը հանդարտվեց, վաղը կրկին կիրակի է…

Պապիկն առավոտյան ժամը հինգ անց կեսին ճամփա ընկավ։ Հրաժեշտ տալուց տան մուտքի դուռը փակելիս, անորոշ մի դատարկություն զգացի։ Դա այն նախակարոտը չէր, որը սովորաբար վերապրում եմ սիրելիներիս հրաժեշտ տալիս։ Սրտումս մի ձայն փորձում էր խոսել հետս։ Առավոտյան զբաղվածությունը չթողեց խորհել. երգչախմբի փորձի պետք է գնայի, իսկ դրանից առաջ խաչապուրի պետք է թխեի, որ հետս վերցնեի երգչախմբի անդամներին հյուրասիրելու։

Օրը գլորվեց, սակայն այն ձայնն անհագ համառությամբ դեռ թակում էր մտքերիս դարպասը։

Պառկեցի պապիկի ու Լուկասի անկողնում, ծածկվեցի պապիկի վերմակով՝ նայելով մեծ պատուհանից ու խորհելով։ Պապիկի «ծոցը» պառկելով հիշեցի, թե ինչպես մանուկ ժամանակ արթնանալով վատ երազից վազում էի մայրիկի ու հայրիկի անկողին։ Մի տեսակ ցանկացա կրկին այդ անկողնում լինել, իրենց տաքուկ ծոցում՝ պաշտպանված աշխարհի բոլոր հնարավոր վտանգներից։ Հասկացա, որ մանուկ սրտիս ձայնն էր կանչում ենթագիտակցությանս խորքերից, որ պապիկի հոգատարությունը կրկին հիշեցրել է ինձ մանկության անհոգությունը։

Մենք երբեք էլ չենք դադարում մանուկ լինել։ Մենք երբեք էլ չենք մեծանում մեր սրտերում հավերժ մանուկ մնալով…

Լիլիթ Ավայան

2025թ, Տրոցկիրխեն, Գերմանիա

Դիտվել է 55 անգամ

25.12.2025
Ներկայացվող պատմությունը մանկական կապույտ օրերի, երազանքների, անհագ սիրո մասին է։

17.12.2025
Տասներկու տարի առաջ դերասանուհու կուրծքը հեռացվեց քաղցկեղի բարձր ռիսկի պատճառով: Այսօր նա պատրաստ է հաջորդ քայլն անել հանրության հետ իր անկեղծ երկխոսության մեջ:

27.11.2025
Տարիներ շարունակ Կարլոտա Բերտոտին վախենում էր մարդկանց արձագանքից և ի ծնե ունեցած նշանը թաքցնում էր տոնային կրեմի հաստ շերտի տակ։ Սակայն, մի պահ նա հասկացավ, որ այլևս չի կարող այդպես շարունակել։

11.11.2025
Դուք երբեք Հոլիվուդի այսպիսի նոր սեքս-խորհրդանիշ չեք տեսել։ Սիդնին գրեթե 15 կգ քաշ է հավաքել հանուն դերի՝ հույս ունենալով իր ջանքերի համար Օսկարի անվանակարգ ստանալ։

10.10.2025
1963 թվականի հոկտեմբերի 10-ին մահացավ լեգենդար ֆրանսիացի երգչուհի և դերասանուհի Էդիթ Պիաֆը։ Նա կենսուրախ և գրավիչ կին էր, որը շարունակում է ոգեշնչել կինոգործիչներին և երաժիշտներին իր պատվին ստեղծագործություններ կերտել։

18.09.2025
Սուպերմոդելը խոստովանել է, որ իր մոտ Լայմի հիվանդության՝ տզային բորելիոզի, ևս մեկ սրացում է, որով նա տառապում է ավելի քան տասը տարի: