01.06.2012

Ինչպես ասում է Էքզյուպերին, երեխաները ծաղիկներ են, որոնք ծնվում են գլխիկով ներքև: Հենց այդ պահից էլ նրանք զգում են պաշտպանության, հոգատարության կարիք. միայն դրա շնորհիվ է հնարավոր առողջ եւ երջանիկ մանկություն: Բացի այս ամենից, մեր երեխաներին պետք է ճիշտ և մտածված դաստիարակություն: Հաճախ միայն տարիներ հետո ենք հասկանում, որ սխալվել ենք երեխաների ճիշտ դաստիարակության հարցում: «Երեխայի դաստիարակությունը սկսվում է շատ ավելի վաղ, քան կարծում են շատ ծնողներ: Այն սկսվում է դեռ բեղմնավորումից, շարունակվում մոր արգանդում, և նոր միայն հետծննդաբերական շրջանում»,- ասում է հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանը:

Հոգեբանները նշում են երեխաների դաստիարակության երեք տեսակ՝

1. Ավտորիտար, որի դեպքում ծնողներն ավելի իշխող են, ոչ հանդուրժող, ջղային: Նրանք են տնօրինում երեխայի առօրյան' հանգիստը, ժամանցը և այլն: Այստեղ երեխան շատ չնչին ինքնուրույնություն կարող է դրսևորել:

2. Դաստիարակության հաջորդ ձևը լիբերալն է: Այստեղ ծնողները մեծ մասամբ վստահում են երեխաներին, թողնում նրանց սովորել ամեն ինչ ինքնուրույն: Նրանց հսկողությունը շատ թույլ է:

3. Դեմոկրատական դաստիարակության ոճն ավելի հատուկ է այն ծնողներին, ովքեր և մասնակցում են երեխայի առօրյային, և թողնում նրան ձևավորվել ինքնուրույն: Այս տարբերակը ներառում է նախկին երկու տարբերակներն էլ: Երեխային արգելվում են այն արարքները, որոնք կարող են հենց իրեն վնասել և թույլատրվում են անել այն ամենը, ինչից նրան վնաս չի լինի:

«Ինչքան էլ մենք ուսումնասիրենք դաստիարակության ոճերը, ձևերը, ուսումնասիրենք գրականություն, միևնույն է, մենք բնազդաբար ենք դաստիարակում երեխային: Կանայք ունեն այն բնազդը, թե ինչպես պետք է դաստիարակեն երեխաներին, ոչ թե մշակված,այլ հենց այդ պահից կախված ծնողները հասկանում են, թե որն է երեխայի համար լավագույն տարբերակը»,- ասում է հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանը:

Տարիքային տարբեր մակարդակներում երեխաների վարքագիծն ունի իր առանձնահատկությունները, որի հետ կամա, թե ակամա պետք է հաշվի նստեն ծնողները: Շատ կարևոր է հասկանալ, թե ինչ է զգում երեխան, ինչն է նրա համար կարևոր կյանքի որոշակի հատվածում: Հոգեբաններն առանձնացնում են երեխաների տարիքային մի քանի խմբեր, որտեղ տարբեր կերպով են դրսևորվում նրա վարքագիծն ու ապրումները: Այդ մասին LN-ի ընթերցողներին պատմում և խորհուրդներ է տալիս հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանը:

Սաղմնային շրջանում երեխաները դեռ նոր են ձևավորվում: Նրանց հետ պետք է խոսել, պետք է կարդալ, պետք է զբաղվել նրանց հետ: Հետաքրքիր է, որ երբ երեխան սաղմնային վիճակում հաճախ լսում է մեկի ձայնը' հաճախ հոր, ծնվելուց անմիջապես հետո նա ճանաչում է նրան և համեմատաբար ավելի փոքր է լինում վախը' կախված միջավայրի փոփոխության հետ:

Մինչև մեկ տարեկանը շատ կարևոր է երեխայի ֆիզիոլոգիական պահանջմունքները բավարարելը: Բացի դրանից, մայրն ու հայրը պետք է շատ մոտ լինեն երեխային: Հիմա շատ հաճախ խրախուսում են, որ երեխան առանձին սենյակում քնի, անընդհատ մոր հետ չլինի և այլն: Բայց պետք է երեխային աստիճանաբար հեռացնել մորից: Մի փոքր ավելի մեծ երեխաներն ունեն ժամանակի զգացում, նրանք հասկանում են, որ մոր բացակայությունը ժամանակավոր է: Իսկ այս տարիքում երեխաները չունեն ժամանակի զգացում: Երբ մայրը նրանց կողքին չէ, նրանց մոտ սկսվում է տագնապ: Երեխային որոշակի ռեժիմի սովորեցնելը միայն կօգնի ապագայում ավելի կարգավորված բնավորություն ունենալուն: Բայց երբեք մի ընկեք ծայրահեղությունների մեջ: Եթե երեխան լաց է լինում, քնել է ուզում կամ ուտել ,ապա պարտադիր չէ նրան տանջել այնքան, մինչև ժամը գա:

1-3 տարեկանում առաջ է գալիս երեխայի ֆիզիկական աշխուժությունը, նա սկսում է ակտիվ ուսումնասիրել շրջակա աշխարհը: Այս փուլում շատ կարևոր է թույլ տալ երեխային ճանաչել աշխարհը, չսահմանափակել նրա տեղաշարժը տան մեջ: Պետք չէ այս շրջանում երեխային շատ ծանրաբեռնել ինչ-որ զարգացնող, ուսումնական ծրագրերով: Երեխան համակարգիչ չէ, պետք չէ նրա մեջ տարբեր ծրագրեր ներբեռնել և ծանրաբեռնել նրան: Իրականում նրանք դրանից ճնշվում են, իսկ երեխայի ճիշտ զարգացման համար պետք է թույլ տալ նրան ինքնուրույն զարգանալ:

Նախադպրոցական փուլում 3-6 տարեկան երեխաներն են: Այս տարիքը ճգնաժամային տարիք է: Մոտ 3 տարեկանում երեխայի մոտ ձևավորվում է ԵՍ-ը: Սա կամքի ձևավորման շրջան է: Այս շրջանում շատ կարևոր է նրանց հարցերին ճիշտ պատասխաններ տալ: Նրանք շատ կամակոր են դառնում, և շատ բարդ է այս փուլում ծնողի համար ճիշտ վերաբերմունք ցուցաբերելը: Ենթարկվող, հանգիստ երեխան կարող է դառնալ կամակոր, չենթարկվող: Պետք է հասկանալ, որ սա ժամանակավոր ճգնաժամ է: Այս շրջանում շատ ծնողներ կոտրում են երեխայի ըմբոստությունը, կամքը, չարաճճիությունը, որը բնավ լավ չէ: Գնահատելի է, երբ ծնողը երեխայի կամակորությունները պարզապես դնում է որևէ սահմանի մեջ: Օրինակ' երեխան ասում է, որ չի ուզում հագնել այդ շորը: Ծնողը կարող է առաջարկել երեք տարբերակ, որից երեխան կընտրի իր ուզածը: Բայց կապրիզների դեպքում հիմնականում ճիշտ է արհամարհելը, ուշադրություն չդարձնելը: Շատ ծնողների համար երեխայի լացը մի սարսափելի բան է, որի ազդեցությամբ անում են ամեն ինչ, ինչ երեխան ցանկանում է: Երեխայի մոտ ձևավորվում է մի կարծիք, որ կամակորությամբ, լացով նա կարող է հասնել իր ուզածին:

7-10 տարեկան շրջանը նոր ծանոթությունների, շփումների տարիք է: Եթե մինչ այս երեխաները ոգևորությամբ սպասում են դպրոց գնալուն, ապա այս շրջանում նրանք զգում են օգնության կարիք: Նրանց առջև նախկինում երբեք չլսված պարտականություններ են դնում, համեմատում են ուրիշ երեխաների հետ: Այս ամենը կարող է սթրես լինել երեխայի համար,եթե նա չզգա ծնողի աջակցությունը: Մինչև դպրոցը երեխային պետք է պատրաստել դրան, բայց ոչ թե գրել-կարդալ սովորեցնել, այլ տեղեկություններ տալ դպրոցի մասին, այն մասին, թե ինչ են անում դպրոցում, ինչ է արձակուրդը, ինչ է դասաժամը, ինչպես պետք է պահի իրեն այդ ընթացքում, ինչն է արգելվում, իսկ ինչը' խրախուսվում: Բայց այս ամենը պետք է այնպես անել, որ հանկարծ երեխայի մեջ չկոտրվի ուսման ցանկությունը:

11-14 տարեկանը շատ կարևոր շրջան է երեխաների համար: Շատ կարևոր է երեխայի սեռահասունացման հետ կապված փոփոխությունների հանդեպ լինել նրբանկատ: Երեխաների օրգանիզմում շատ լուրջ ֆիզիոլոգիական փոփոխություններ են տեղի ունենում, որի պատճառով նրանք ունենում են շատ լուրջ ֆիզիկական անհարմարություն: Անընդհատ ուզում են քնել, հանգստանալ, գլխացավեր են ունենում: Այս շրջանում երեխաները դառնում են անուշադիր, ցրված, փնթի: Սա նաև ինքնուրույնության շրջան է, երբ նրանք ուզում են առանձնանալ, դրսևորվել: Բայց միաժամանակ նրանք շատ մեծ սիրո, համբերատարության կարիք են զգում: Եթե այս շրջանում ծնող-երեխա հարաբերության թելը կտրվեց, ապա հետագայում շատ դժվար կլինի վերականգնել: Ավելի լավ է մեծ համբերությամբ զինվել, հաճախ զիջումների գնալ, թողնել ինքնադրսևորվի, ինքն իրեն հասկանա, երբեմն նաև մեկուսանա:
Եթե մինչև 14 տարեկան երեխայի դաստիարակությունը ճիշտ է ընթացել, ապա սրանից հետո բարդություններ չեն առաջանա: Այս շրջանը դաստիարակության համար արդեն բավականին ուշ է: Այս տարիքում երեխան պետք է կարողանա ընտրել իր ընկերներին, իր ապագա մասնագիտությունը, պատասխանատու լինի իր հետ կապված շատ հարցերի համար: Այս շրջանում ընդհանրապես դուրս են գալիս դեռահասության ճգնաժամից, բայց հայ դեռահասների մոտ դա ավելի երկար է տևում' երբեմն նույնիսկ մինչև 17-18 տարեկան: Դեռահասության շրջանը սեռահասունության շրջան է, երբ երեխան սկսում է իր սեռին համապատասխան արտաքին ստանալ և սեռին համապատասխան վարքագիծ դրսևորել:

Տարիքային այս բաժանումները կօգնեն ձեզ ճիշտ ընկալել Ձեր երեխայի վարքագիծը, հոգեբանությունը: Մեր հարցին, թե որն է հայ ծնողների ամենատարածված սխալը երեխաների դաստիարակության հարցում, հոգեբանը պատասխանեց. «Գերխնամքը: Մեզ մոտ երեխան պաշտամունքի առարկա է, բայց մարդուն պետք է վերաբերվել որպես մարդու: Կան ազգային կարծրատիպեր,որոնք շատ սխալ են: Ի՞նչ է նշանակում' ծնողը սրբություն է, երեխան սրբություն է: Ոչ, երեխան երեխա է, ծնողը' ծնող: Շատ ուշադրությունը երեխայի հանդեպ կարող է խանգարել հարաբերություններին, վանել երեխային ծնողներից: Կարող է լինել նաև հակառակը' երեխան կախվածության մեջ ընկնի ծնողներից, որը նույնպես շատ լուրջ խնդիր է»:

Նրբանկատ եղեք Ձեր երեխաների դաստիարակության հարցում, քանի որ ամբողջ կյանքի ընթացքում նրանք կրելու են այդ դաստիարակության արդյունքներն ու հետևանքները:

Նելլի Ղարիբյան

Դիտվել է 21613 անգամ

03.10.2025
Ժամանակին 27-ամյա կինը համարվում էր «ուշ ծծնդաբերած», բայց այսօր իրավիճակն արմատապես փոխվել է։

22.08.2025
Այս արտահայտությունը հաճախ կարելի է լսել թե տղամարդկանցից, թե, հատկապես կանանցից։ Պարզենք, թե որքանով է այն հիմնավորված հոգեբանական առումով։

29.07.2025
Զուգընկերոջ կողմից ֆլիրտը կարող է ընկալվել ոչ պակաս ցավոտ, քան իրական դավաճանությունը։ Նույնիսկ, եթե դա միայն ռոմանտիկ նամակագրության կամ թեթև սիրախաղի հարց է:

15.07.2025
Հոգեթերապևտներն ու սեռաբանները նշել են թե ինչպես որոշել, որ ձեր զուգընկերը տրամադրված չէ երկարատև, մտերիմ հարաբերությունների։

18.06.2025
Հաղորդակցությունն առողջ հարաբերությունների բանալին է: Միայն ձեր զգացմունքների մասին խոսելով և զուգընկերոջ հետ երկխոսություն վարելով կարող եք լուծել բազմաթիվ կոնֆլիկտներ և պահպանել սերն ու մտերմությունը:

20.05.2025
Անփոխադարձ զգացմունքը միշտ դժվար է։ Անհնար է արագ և անցավ ընդունել, որ անձնական երջանկության հույսերը ձախողվել են։